ارتباط نقاشی و هوش:

نقاشی عمل بکار بردن رنگ دانه محلول در یک رقیق کننده و یک عامل چسپاننده یک چسب بر روی یک سطح نگهدارنده مانند کاغذ ، بوم یا دیوار است. این کار توسط یک نقاش انجام می شود. نقاشی هنر بیان ایده ها و عواطف است، با آفرینش کیفیت های زیبایی شناختی معین، در یک زبان بصری و دو بعدی….. عناصر اصلی این زبان عبارتند از: خط – شکل – رنگ و بافت که در این میان رنگ بهترین عنصر برای این زبان به حساب می آید. با بکاربردن این عناصر از راه های مختلف می توان احساس حجم- فضا- نور و حرکت را بر سطحی تخت ایجاد کرد. به گفته محققان “نقاشی رفتاری کهن است که قدمت آن به پانزده هزار سال قبل می‌رسد. ما با نقاشی سعی می کنیم به دیگران نشان دهیم که در ذهن ما چه می گذرد

راه‌های بسیاری وجود دارد که هوش فرد در آینده را تعیین می‌کند. مطالعه محققان کینز کالج لندن نشان می‌دهد که یک آزمون ساده نقاشی می‌تواند هوش کودک را در آینده پیش‌بینی کند. محققان کینگز کالج لندن می‌گویند نقاشی کودکان چهار ساله ‘تا حدی’ از هوش آنها در چهارده سالگی خبر می‌دهد. میل به کشیدن نقاشی بویژه نقاشی آدم، بطور نسبی نشان دهنده هوش کودک است. روانشناسان این دانشگاه ۷۷۵۲ دو قلوی همسان (که ژن‌های یکسانی دارند) و غیرهمسان را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند نقاشی کودکان چهار ساله با هوش آنها در ۱۴ سالگی ارتباط دارد. علاوه بر این پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که توانایی نقاشی کودکان بجز هوش، به ارث (ژنتیک) ربط دارد. این آزمایش را فلورنس گود ایناف روانشناس آمریکایی در سال ۱۹۲۶ برای ارزیابی هوش کودکان طراحی کرد. دکتر روزالیند آردن پژوهشگر ارشد این تحقیق که در نشریه “علوم روانشناسی” منتشر شده می‌گوید: “تست یه بچه بکش در دهه بیست برای ارزیابی هوش کودکان ابداع شد بنابراین انتظار داشتیم که این تست مربوط به هوش کودکان چهار ساله باشد. آنچه ما را متعجب کرد این بود که نتیجه تست به هوش ده سال بعد آنها هم ربط داشت.”

محققان با انجام آزمونی به نام «یک بچه بکش» از کودکان ۴ ساله خواستند تا تصویر یک کودک را نقاشی کنند و بر اساس میزان پرداختن به جزئیاتی که کودک ترسیم می‌کند نمره ۰ تا ۱۲ در نظر گرفتند. اگر نقاشی آن‌ها شامل اعضای صورت مثل چشم و بینی یا دیگر بخش‌های بدن مانند مو، دست‌ها و پاها بود نمره اضافی دریافت می‌کردند. علاوه بر نقاشی، آزمون‌های هوش کلامی و غیرکلامی هم از آن‌ها گرفته شد. ده سال بعد هنگامی‌که کودکان ۱۴ ساله شدند محققان مجموعه جدیدی از آزمایش‌های هوش کلامی و غیرکلامی را اجرا کردند و دریافتند امتیازاتی که کودکان در آزمون‌های نقاشی به دست آورده بودند توانست هوش آن‌ها را در سن ۱۴ سالگی پیش‌بینی کند اگرچه این همبستگی متوسط بود.
علاوه بر این، نتیجه تست دو قلوهای همسان با دوقلوهای غیرهمسان مقایسه شد که نشان داد شباهت نقاشی دوقلوهای همسان بیشتر از دو قلوهای غیر همسان است“با وجود نظریه‌های متناقضی که درباره توانایی کودک در کشیدن نقاشی آدم وجود دارد، تحقیق ما نشان می‌دهد کودکانی که این توانایی را بیشتر بروز می‌دهند تا حدی باهوش‌تر از آنهایی هستند که این را نشان نمی‌دهند.”

توصیه محققان به والدین این است که اگر کودکانشان خوب نقاشی نمی‌کشند نگران نباشند چون عوامل دیگری هم به لحاظ ارثی و هم محیطی در هوش کودک دخیل است. شاید قرار گرفتن کودک در معرض چیزهای زیاد بتواند هوش آن‌ها را بیشتر کند.

چگونه نقاشی کودک را تقویت کنیم؟

شما می توانید با استفاده از پازل های ساده، از سن پایین این عادت فکر کردن را در کودک تقویت کنید. از کودک خود بخواهید روی یک تکه کاغذ نقاشی بکشد و سپس از او بخواهید آن را به کمترین تعداد، یعنی دو قسمت ببرد و مجددا با استفاده از آن دو قسمت تصویر اصلی را بسازد، و بعد آن را به بیشترین تعداد ببرد و همین کار را انجام دهد. به تدریج که کودک تان بزرگ تر می شود می توانید نقاشی های مفصل تری بکشید و مانند یک پازل پیچیده آن را به قطعات بیشتری تقسیم کنید.
شما می توانید با خواستن از کودک تان که صورت های شاد و صورت های غمگین بکشد به او کمک کنید تا با احساس های خود ارتباط برقرار کند و احساس های دیگران را بشناسد. عکس های افراد مختلفی را که می شناسد به او نشان دهید و از او بخواهید احساس افراد داخل عکس را بیان کند. این کار به کودک شما کمک می کند تا نه تنها احساس های مختلف را بشناسد، بلکه با دیگران همدلی کند و ارتباط نزدیک تری با آنها برقرار سازد. بعدا می توانید او را با روزنامه ها مختلف آشنا کنید. بعضی از بچه ها حتی در بین هجده ماهگی به تماشای مجله های رنگی علاقه دارند و نام اشیایی را در آنها می گویند و به چیزهایی که نام آنها گفته می شود اشاره می کنند.
در سنین بالاتر می توان چهره ها را به آنها نشان داد و سوال هایی مانند فکر می کنی آن شخص چه احساسی دارد؟ یا چهره او چه احساسی را نشان می دهد؟ از آنها پرسید. آنگاه می توان درباره اینکه چطور می توان با آنها همدردی کرد و یا آنها را آرام کرد، صحبت کرد. وقتی کودک تان کمی بزرگ تر شد می توانید آدمک هایی بکشید و از او بپرسید وضعیت های مختلف آنها از نظر احساسی چه مفهومی دارد. بعدا از کودک خود بخواهید آدمک هایی بکشد و احساس های مختلف آنها را نشان دهد. از نقاشی برای گسترش دید کودک خود از جهان نیز می توانید استفاده کنید.
یک فکر خیلی ساده این است که وقتی آب از دست تان می ریزد چه اتفاقی می افتد شما و کودکتان می توانید یک نقاشی بکشید که در آن یک ظرف آب واژگون شده و آب آن روی کف اتاق ریخته و یک حوضچه کوچک ساخته است. یا از لبه میز به صورت قطره ها و ترشح های درشت روی کف اتاق می ریزد. این نوع تمرین ها حافظه کودک شما را تقویت می کند و ادراک های او را از دنیای اطراف عمق می بخشد. هر وقت که مشغول گفتن یا نوشتن داستان هستید یا زمانی که کودک تان آنقدر بزرگ شده است که این کارها را خودش انجام دهد، همیشه از او بپرسید که آیا می توان قسمتی از داستان را به تصویر کشید.

ابتدا به او کمک کنید و بعدا از او بخواهید تصویری بکشد تا آنچه را در مخیله خود دارد تجسم کند وآن را با تصاویر نشان دهد، نه فقط با کلمات، حتی در حین گفتگو می توانید موضوع تصاویر ذهنی را مطرح کنید و او را وادار کنید تصویر ذهنی خود را با کلام ونه فقط با نقاشی بیان کند.

نقاشی کودکان را چگونه تفسیر کنیم؟ یک جنبه ی کشیدن نقاشی، بازی و سرگرمی و جنبه ی دیگر آن، رشد و تکامل ذهن و پیشرفت توانایی است. کودکان عواطف درونی خود را که برای ما دست نیافتنی هستند، در نقاشی هایشان نشان می دهند.
با تایید و تشویق کارهای هنری کودکان، می توان اعتماد به نفس آن ها را تقویت و شوق تجربه های بعدی را در آنان ایجاد کرد. در  فعالیت هایی چون نقاشی به هیچ وجه نباید از الگو یا مدل استفاده کرد. بچه ها باید آزادانه در مورد موضوع فکر کنند و ایده ی خود را در حد توانایی شان اجرا کنند تا از درون ارضا شوند.  با توجه به این دیدگاه، نقاشی کودکان جنبه ی تربیتی دارد نه آموزشی.
نقاشی زبان کودک است. کودکان برخلاف بزرگسالان هستند. آنها از طریق نقاشی کشیدن، قصه گویی، بازی کردن و… شناخته می شوند. نقاشی به ما کمک می کند تا به دنیای درونی و روح کودک پی ببریم، بدانیم چه نیازهایی دارد، آیا کودک ناسازگار یا بیمار است؟ در بزرگسالی می خواهد چه کاره شود و… در این مقاله مفهوم خورشید، ماه، آسمان، زمین، اتومبیل و حیوانات رابا هم بررسی می کنیم.
۱ـ خورشید و ماه: در اغلب نقاشیهای کودکان، خورشید دیده می شود. خورشید نشانه ی امنیت، خوشحالی، گرما، قدرت و به قول روانشناسان خورشید به معنی پدر است. وقتی رابطه کودک و پدر خوب است کودک خورشید را در حال درخشیدن می کشد و وقتی رابطه ی آن دو مطلوب نیست کودک خورشید را در پشت کوه ناپدید می کند.
ترس کودک از پدر به رنگ قرمز تند و یا سیاه در نقاشی دیده می شود. البته با یک نقاشی ما به قضاوت نمی پردازیم بلکه باید چندین نقاشی کودک را بررسی کرد. ماه نشانه ی نیستی است. اغلب کودکان ماه را کنار قبر و قبرستان می کشند. کودکان در نقاشی خود ماه را با مرگ معنی می بخشند.
۲ـ آسمان و زمین: آسمان به معنی الهام و پاکی است. ولی زمین به معنی ثبات و امنیت می باشد. کودکان خیلی کوچک هیچ وقت خطی برای نشان دادن زمین ترسیم نمی کنند، ولی در سن ۵ یا ۶ سالگی که آغاز به درک دلایل منطقی می کنند به کشیدن زمین نیز می پردازند.
۳ـ اتومبیل: در جامعه ی امروزی ماشین نشانه قدرت است، به همین دلیل در نقاشیهای کودکان مخصوصاً پسر بچه ها ماشین زیاد دیده می شود. وقتی یکی از اعضای خانواده که اغلب پدر و گاهی خود کودک است، رانندگی می کنند، از دیدگاه برون فکنی اهمیت پیدا می کند. بیشتر نوجوانان به بهانه ی اینکه کشیدن تصویر آدم حوصله شان را سرمی برد یا سخت است، از کشیدن شکل آدم خودداری می کنند اما به اعتقاد پژوهشگران ترجیح دادن کشیدن ماشین در این دوره خود به خود نشان دهنده ی وابسته بودن شخص به دنیای خارج و زندگی ماشینی است. البته این مسائل بستگی به سن، فرهنگ و عوامل ذهنی و… نوجوان دارد.
۴ـ حیوانات: اگر در نقاشی کودک شما تصاویر حیوانات دیده می شود ، ممکن است دلایل مختلفی وجود داشته باشد که شما با صحبت کردن با کودک پی به آن می برید. کودکی که در روستا زندگی می کند و یا حیوانات خانگی دارد و یا عاشق حیوانات باشد و یا حتی زیاد به باغ وحش برود طبیعی است که حیوان بکشد. پس فرهنگ و طرز زندگی کودک در خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر کودک به نوعی با حیوانات رابطه نداشته باشد و حیوان برای او در دسترس نباشد تصویر حیوان در نقاشی او اهمیت خاصی پیدا می کند. گاهی ممکن است کودک احساس گناه و تقصیری را که تجربه کرده و جرأت نکرده آن را ابراز کند در نقاشی و در قالب حیوان نشان دهد.
در نقاشی کودکان، گاه تنه ی درخت زرد، آسمان صورتی، گربه قرمز و صورت انسان بنفش می شود. احساس کودک به هر چیز رنگ تازه ای می دهد ؛ به همین دلیل، ‌معلم می تواند از دانش آموزان بخواهد که هر یک مثلاً خانه، درخت، گربه و مورچه و. .. ذهنی خود را بکشند و آن را به هر رنگی که در ذهن مجسم کرده اند، نشان دهند.
آیا نقاشی می تواند ملاک ارزیابی ضریب هوشی کودک باشد یا خیر؟
▪ هوش، جریانی است پویا و قابلیت پذیر. این که نقاشی بتواند چنین قابلیتی را بسنجد از گذشته تاکنون بین روان شناسان اختلاف نظرهای زیادی وجود داشته است اما امروز با گسترش دیدگاه ترکیبی به این نتیجه رسیده ایم که برای سنجش هوش استفاده از ابزار و آلات متعدد روان شناسی از اعتبار بیشتری در زمینه سنجش هوش برخوردار است تا استفاده از یک وسیله، به همین منظور توصیه می شود در زمینه سنجش هوش از دو یا سه وسیله استفاده شود و دو کودک در طول یک مدت زمان مشخص و با فاصله های معین مورد آزمون و سنجش قرار گیرند. ترکیب اعداد به دست آمده و کسب میانگین آنها از اعتبار بیشتری برای دستیابی به هوش عمومی برخوردار خواهد بود.